چکیده

خون‌بس، از رسوم سنتی بخشی از ایلات کشور برای حل نزاع‌های قومی و نوعی قرارداد اجتماعی با سازوکارهای بومی برای رفع شکاف‌های به‌وجود آمده میان اقوام و احیاء انسجام و همبستگی ایلی است. در این سنت قومی، زنان، بخشی از دیه مقتول محسوب می‌شوند. این پدیده اجتماعی، در میان ایل بهمئی ساکن در منطقه صیدون خوزستان و در محدوده مکانی جنوب غربی ایران نیز جاری است. چیستی، عوامل، کنش‌گران، کارکردها و آثار اجتماعی این پدیده از مسائلی است که نیاز به مطالعه و کنکاش جدّی دارد. نوشتار حاضر برگرفته از پژوهشی جامع با هدف پاسخ به مسائل مذکور است که در سال ۱۳۹۶، با رویکرد انسان‌شناختی و با روش میدانی و بهره‌گیری از تکنیک‌های مصاحبه، مشاهده و بررسی اسناد مکتوب و قراردادهای غیرمکتوب به انجام رسیده است. بر اساس یافته‌های پژوهش: محدودیت سرزمینی، قراردادهای ایلی و نظام ایلخانی ازجمله زمینه‌های این پدیده و قتل، جَرح و خسارت از عوامل مهم آن است و کارکردهایی مانند: وحدت ایلی، رفع اختلافات، گسترش جمعیت و نظام خانواده، حفظ انسجام و نیز کنشگرانی همچون بزرگان، کدخداها و زنان دارد. «خون‌بس» گرچه دارای آثار کوتاه‌مدت قومی بوده اما در بلندمدت پیامدهای نامطلوبی برای برخی کنشگران در پی داشته است؛ ضمن آنکه ابعادی از آن با آموزه‌های اسلام ناهمخوانی دارد. کلید واژه ها : خون بس ، صیدون ، ایل بهمئی، آداب و رسوم

دانش آموخته

• حکیمه احسانی

استاد راهنما

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام