چکیده

زن در خانواده که اولین و بنیادیترین زیستجهان اجتماعی و مهم ترین مولفه شکل‌دهی جامعه در نگاه دینی است، دارای نقشی محوری و عامل ایجاد تحولات فرهنگی حوزه‌های مختلفی همچون تغذیه است. با توجه به تاثیرات وسیع تغذیه در ابعاد گوناگون از جمله تاثیرات فرهنگی آن، مثل سلامت جسمی و روحی، هویت بخشی، ارتباطات اجتماعی، استحکام خانوادگی و... از یک سو و در اختیار داشتن منابع جامع اسلامی، جهت تدوین نظام تغذیه مطلوب در کشور اسلامی ایران از سوی دیگر، اهمیت بررسی سواد تغذیه اسلامی بانوی طلبه آشکار می¬شود. بانوان طلبه در شکل گیری فرهنگ مطلوب تغذیه، در ارتباط با خود و به عنوان کنشگر فعال و موثر دینی، در تعامل با دیگری، نقشی اساسی دارند. از این رو بررسی سواد تغذیه اسلامی فعلی ایشان، در سه ساحت سواد عملیاتی، فرهنگی و انتقادی، اولین گام در مسیر ارتقاء و تحول فرهنگ تغذیه محسوب می‏شود. پرسش اصلی تحقیق حاضر آن است که از منظر انسان شناسی فرهنگی « سواد تغذیه اسلامی بانوان طلبه موسسه آموزش عالی معصومیه قم » چگونه است؟ تحقیق حاضر با هدف توصیف وضعیت کنونی سواد تغذیه اسلامی بانوان طلبه ساکن شهر قم با رویکرد انسان شناسی فرهنگی انجام شد. نخست با مراجعه به منابع متعدد و دست اول، ابعاد مختلف سواد تغذیه اسلامی احصاء شد و سپس با استفاده از روش کیفی با رویکرد تفسیری، ۱۶ مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته با بانوان طلبه موسسه آموزش عالی معصومیه که علاوه بر اشتغال به تحصیل دروس حوزوی، همسر یا پدر ایشان نیز طلبه می‏باشند، انجام شد. این بانوان در تابستان ۱۴۰۰ نمونه گیری هدفمند شدند و داده‏های کیفی حاصل از مصاحبه‏ها‏ی ایشان با استفاده از روش تحلیل مضمون با رویکرد استقرایی تحلیل شدند. سازماندهی اطلاعات با استفاده از نرم افزار اکسل انجام شد. مضمون اصلی این تحقیق عبارت است از: « سواد عملیاتی، فرهنگی و انتقادی تغذیه‏ای بانوان طلبه، به نسبت هویت خود آنها و همین طور در تعامل با دیگری بسیار متنوع و متفاوت است که این تفاوت و تنوع، محصول عوامل درونی و بیرونی، برآمده از فعال، متاثر و منفعل بودن به نسبت سواد تغذیه اسلامی و همچنین متاثر از میزان شناخت و التزام آنها به حوزه‏های معرفتی بینشی، گرایشی و کنشی است.» بنا بر نتایج تحقیق ، گونه شناسی سواد تغذیه اسلامی طلاب، به سه دسته منتهی می شود. سواد انعطاف ناپذیرکه حاصل نگاه بسته نسبت به داده خاص می باشد؛ «سواد بی ضابطه» که محصول نگاه باز و بدون چارچوب به داده های متعدد بوده و در نهایت «سواد سنجشگرانه» که برآمده از مواجهه جهت مند و فعال با داده های متنوع و بعضا متضاد این حوزه می باشد.

دانش آموخته

• طیبه ایزدپناه

استاد راهنما

• علی اصغر اسلامی تنها

  استادیار گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام