چکیده

سینما پدیده ای مهم و جریان ساز در فرهنگ تمامی کشورها است. امروزه در تمامی جوامع، سینما از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. منتها باید توجه داشت که سینما، محصولی است که بر بستر یک سری مبانی قرار دارد. دو جهان اجتماعی اسلام و سکولار دارای مبنایی متفاوت در سینما هستند و محصول آن را متفاوت می کنند. امتداد جهان اجتماعی اسلام به جهان سینمای انقلاب اسلامی و امتداد جهان اجتماعی سکولار به جهان سینمای سکولار می رسد. از دل این دو جهان، دو جریان اصلی سینما مشخص می‌شود. جریان سینمای انقلاب اسلامی و جریان سینمای روشنفکری. جریان سینمای انقلاب اسلامی دارای سه خرده جریان دفاع مقدس، فطری- ملی و عامه پسند، و جریان روشنفکری دارای سه خرده جریان فمینیستی، التقاطی و عامه پسند می باشد. البته باید دقت داشت که نمی توان با نگاه جزمی، سینمای ایران را به دو قطبِ مرزبندی شده تقسیم کرد، بلکه سینمای ایران با نگاهی منعطف و طیف گونه، قابل تحلیل است. هر کدام از این جریان ها و خرده جریان ها دارای عناصر مرکزی و پیرامونی هستند که متعلق به لایه‌های زیرین جهان سینمایی در ایران است. برای شناخت بهتر جریان‌های سینمایی، علاوه بر تبیین لایه های زیرین، باید عوامل موثر بر جریانات سینمای ایران مثل رزومه و تفکرات کارگردانان، جشنواره‌ها، نشریات سینمایی تبیین شود. این عوامل، لایه‌های رویین سینمای ایران هستند. سینمای پس از انقلاب، ادوار مختلفی را پشت سر گذاشته است و در هر دوره اقتضائات خاص خود را داشته و محصولات منحصر به خود را تولید کرده است. می توان سینمای پس از انقلاب را به چهار دوره؛ ۱-دوران جنگ و تثبیت انقلاب اسلامی، ۲-دوران سازندگی، ۳-دوران اصلاحات، ۴-دوران عدالت محوری، تقسیم کرد تا با تبیین زمینه‌های فرهنگی-سیاسی و اقتصادی هر دوره نگاه جامع تری از سینمای آن دوره به دست آورد. پس از این مقدمات می توان نمای سینمایی هر دوره را تحلیل کرد و اتفاقات مهم سینمای ایران در این دوره‌ها و فراز و فرود‌های هر کدام از جریانات و خرده جریانات را واکاوی نمود. پس از طی این مراحل پیچیده می توان به طور مصداقی به سراغ نمونه هایی از هر جریان و خرده جریان رفت و با تحلیل لایه‌های بنیادین و رویین هر جریان به فهم کاملی از سینمای پس از انقلاب نائل آمد. در این رساله تلاش شده است از طریق روش اسنادی و مصاحبه ، جریانات موجود در سینمای پس از انقلاب اسلامی مشخص شود. همچنین با روش نشانه شناسی جریانی، به تحلیل آثار منتخب جریانات سینمایی پس از انقلاب اسلامی پرداخته شود. کلید واژه: جریان، فرهنگ، هنر، سینما، انقلاب اسلامی، روشنفکری

دانش آموخته

• رفیع الدین اسماعیلی کریزی

استاد راهنما

• نعمت الله کرم اللهی

  دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• سید حسین شرف الدین

  عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)