چکیده

رسانه‌ها در روزگار اکنون، جایگاهی مهم در زیست ادراکی و حیات فردی و اجتماعی انسان‌ها یافته‌اند و به عنوان میانجی میان انسان و جهان، دارای وجوهی از کنشگری و عاملیت هستند. معمولا «چیستی رسانه» و اهمیت ابعاد تکنولوژیکی آن، در پس تزاحمات محتوایی، سیاسی، سازمانی و غیره، پنهان و مغفول می‌ماند و آنچه از رسانه در افواه عمومی و حتی حوزه‌های تخصصی، جاری است بیشتر به چالش‌ها و برون‌دادهای ملموس و روزمره‌ی آن‌ها مربوط است و نه «خود رسانه». پرسش اساسی این است که ابعاد تکنولوژیک رسانه، در کنش‌های معنایی آن، چگونه ظهور می‌یابند؟ و سوال مشخص‌تر اینکه برداشت، فهم و ادراک کلی انسان از جهان که همانا «تصویر جهان» می‌خوانیم‌اش، در فرایند کنشگریِ ابعاد تکنولوژیک رسانه، که از آن به «رسانه‌گری» تعبیر می‌کنیم، چه تغییراتی می‌کند؟ برای این منظور، رویکرد پدیدارشناختی مبنای نظری مناسب‌ و مساعدی است، زیرا امکان عزل‌نظر از پیش‌فرض‌ها و نگرش‌های طبیعی(شده)، امکان فهم ماهیت تکنولوژی، امکان وحدت‌بخشی و اشتراک‌یابی بین نظریه‌های مختلف و نهایتا امکان شناخت جهان رسانه‌ای، به عنوان نوعی آگاهی را در شاخه‌های مختلف خود، فراهم آورده است. روش این تحقیق نیز از پدیدارشناسی اخذ شده است؛ بدین‌ترتیب که بر اساس روش سه‌مرحله‌ایِ «تغیر» که در پساپدیدارشناسی آیدی وجود دارد، ابتدا نظریه‌های اینیس، مک‌لوهان، بنیامین، بودریار، آیدی، لاتور و برخی نظریه‌های دیگر را بازخوانی و پاسخ آن‌ها به پرسش «چیستی تحول تصویر جهان در پرتو رسانه‌های تکنولوژیک» را استخراج می‌کنیم، سپس بین داده‌های استخراج شده در پی وحدت‌بخشی خواهیم بود و نهایتا جوهر یا امر مشترک یعنی «تصویر تکنولوژیک رسانه‌ای از جهان» را با استخراج ویژگی‌های آن، واضح می‌کنیم. ناپایداری، وانمودگی، واقع‌نمایی، خودارجاعی، ابتناء بر حذف مرزها و شبکه‌ای شدن، برساختی و وهمی بودن، برخی از این ویژگی‌های استخراج شده هستند. از سوی دیگر، جهان رسانه‌ساخته، نوعی جهان معنایی است و در چارچوب دیدگاه «جهان‌های اجتماعی» می‌تواند محور تشکیل جهان اجتماعی یا جهان‌های اجتماعی باشد و در همین چارچوب نیز مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد؛ فقدان اصالت (هستی‌شناختی)، نسبی‌بودگی مطلق (معرفت‌شناختی) و تلقی از انسان به عنوان یک سیستم باز (انسان‌شناختی) محورهای اصلی نقدهای وارده بر جهان رسانه‌ای تکنولوژیک است.

دانش آموخته

• محمد حسنی

  دانش آموخته مقطع دکتری رشته فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام / رییس مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات اسلامی

استاد راهنما

• نعمت الله کرم اللهی

  دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

• یارعلی کرد فیروزجایی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام