چکیده

یکی از راه های مشاهده و بررسی یک رویداد ، مشاهده آن در متن زندگی اجتماعی است و بررسی ادبیات یک جامعه یکی از بهترین طرق فهم این متون است . بنابراین انقلاب را به عنوان یک پدیده فراموش نشدنی در ادبیات معاصر بررسی نمودیم . برای این بررسی از چارچوب توماس اسپریگنز استفاده نمودیم که چارچوب بحران محسوب می شود و از زیر مجموعه رهیافت هنجاری است و به چهار پرسش اصلی می پردازد :سؤال از چیستی بحران ، علت آن ، آرمان های متفکر و راه درمان از نظر او . در این پژوهش تلاش گردید این چهار موضوع در چهار فصل ، در دیدگاه چند شاعر به عنوان نمونه ای از جریان های مطرح بررسی گردد. لازم به ذکر است که در عرصه ادبیات نیز جریان هایی همانند عرصه سیاسی حضور دارد جریان ملی گرا ، چپ گرا و اسلامی آشکار ترین نامی است که می توان بر جریان های مخالف رژیم نهاد. حمید مصدق و شفیعی کدکنی را ملی گرا نامیدیم ، طاهره صفارزاده و علی موسوی گرمارودی را به عنوان اسلام گرا و خسرو گلسرخی را به عنوان یک شاعر چپ گرا ذکر کردیم . فقر ، بی عدالتی در چهار جریان به عنوان بحران ذکر می شود البته با نگاه ویژه آن جریان . همچنین ملی گرایان بر دور شدن از ارزشهای ایرانی (و گاه ایرانی ، اسلامی ) و اسلام گرایان بر نابودی ارزشهای اسلامی تأکید می نمایند . ملی گرایان ، دخالت بیگانگان را به عنوان ریشه بحران ذکر کرده و اسلام گرایان مستقیما سردمداران رژیم را فاسد و عامل بحران می دانند و چپ گرایان نیز به شیوه تولید اشاره می کنند . در آرمان ها اشتراک بیشتری وجود دارد ، رهایی از استبداد ، آزادی ، استقلال ملی و رهایی از فقر که در اندیشه چپ به شکل تساوی است ، بارزترین آرمان ها هستند تحقق حکومت دینی نیز آرمان ویژه اسلام گرایان است . اسلام گرایان در راه درمان روش انقلابی را در پیش می گیرند به تبعیت از مرجعیت دینی و جریان چپ نیز روش انقلابی البته به شیوه خشونت آمیز و چریکی . ملی گرایان نیز به روش اصلاحی ، تدریجی معتقد بوده و به ایستادگی و مقاومت در برابر پلیدی ها دعوت می نمایند . قابل ذکر است که مرزبندی ها همیشه به این تفکیک نیست و تداخلاتی در هر چهار موضوع دیده می شود .

دانش آموخته

• عصمت زارعی

استاد راهنما

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

استاد مشاور

• مصطفی ملکوتیان