چکیده

انقلاب اسلامی ایران از نگاه اندیشمندان، استراتژیست‏ها و سیاستمداران بسیاری رخدادی پیش‏بینی‏ناپذیر بود. این که چرا چنین واقعۀ بی‏سابقه یا کم‏سابقه‏ای از سوی کسانی که علائق فکری یا وظایف سیاسی آنان رصد و فهم پیش‏زمینه‏های وقوع چنین تحولاتی است صورتی تصورناپذیر می‏یابد به نحوی موضوع این رساله است. در این رساله تلاش بر این است تا با طرح و تحلیل برخی مقاطع حساس از تکوین تفکر غربی امتداد این اندیشه تا نقطۀ مواجهه با رخداد انقلاب اسلامی دنبال شده و بر همین مبنا به محدودیت‏های معرفتی این وجهۀنظر در فهم این واقعۀ تاریخی اشاره گردد. از اواخر قرن نوزدهم به این سو است که جامعه‏شناسی چونان علمی شناخته می‏شود که شأن نزول و ماهیت آن مطالعۀ ثبات و تغییر در جوامع و تبیین شرایط تحقق آنها است. بنابراین سعی شده تا بررسی تحولات تاریخ تفکر غربی بر اساس برش‏هایی صورت پذیرد که در نهایت به شکل‏گیری جامعه‏شناسی می‏انجامد. هرچند که در بخش‏های مختلفی از کار به آراء صاحبنظران گوناگون غربی دربارۀ انقلاب اسلامی اشاره شده اما به جهت توجه ویژه‏ای که فوکو به انقلاب نشان داده نقطۀ کانونی رویارویی اندیشۀ غربی با انقلاب گزارش‏های او از متن وقایع انقلاب است. برهمین مبنا در ادامۀ کار شرح ویژگی‏های تاریخی و اجتماعی متمایز جامعۀ انقلابی ایران که زمینه‏ساز ناکارآمدی جامعه‏شناسی در تحلیل و تبیین آن شده اشاره می‏شود. پس از این بررسی با نگاهی به برخی امکان‏های گفتگو میان سنت تفکر اسلامی به ویژه ابن‏عربی و متفکرینی چون هیدگر -که از منتقدین اصلی تفکر متافیزیکی مغرب‏زمین به مثابۀ سنگ بنای علوم جدید از جمله جامعه‏شناسی است- به صورت‏بندی فی‏الجملۀ مؤلفه‏های بنیادین شکل دیگری از معرفت نسبت به واقعیت اجتماعی نزدیک شویم. معرفتی که بیش از هر چیز با «الهیات اجتماعی» قرابت دارد.

دانش آموخته

• علیرضا بلیغ

استاد راهنما

• علی صابری تولایی

استاد مشاور

• محمدجعفر علمی

  محمدجعفر علمی، از اساتید حوزه و دانشگاه به دلیل بیماری سرطان دار فانی را وداع گفت. وی سال ‌های پیش مدتی را در کسوت معاون آموزشی و پژوهشی با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همکاری داشت. مرحوم علمی، تحصیلات حوزوی خود را در تهران و قم نزد اساتیدی چون آیات عظام میرزا جواد تبریزی، حسین وحید خراسانی و عبدالله جوادی آملی گذراند. حجت‌الاسلام علمی، دارای دکترای فلسفه از انگلستان بود و مدتی هم به عنوان رییس کالج اسلامی لندن در این کشور حضور داشت.