چکیده

محمدباقر سبزواری، مشهور به محقق سبزواری (۱۰۱۷-‎۱۰۹۰ هـ.ق) از حکما و مجتهدین بزرگ شیعه در قرن یازدهم هجری است، وی هر چند در میان برخی از فقهای بزرگ شناخته شده است، اما در تاریخ اندیشه سیاسی اسلام تا کنون ناشناخته مانده است. اولین گام پژوهشی در شناخت سبزواری و اندیشه سیاسی وی رساله حاضر است. در این رساله ضمن توصیف سوانح احوال، عصر سبزواری و اندیشه سیاسی وی به تحلیل چرایی اندیشه سیاسی وی توجه شده است. برخی از یافته‌های رساله حاضر از این قرار است: ‎۱. به منظور بررسی متغیر مستقل پژوهش زندگی و زمانه سبزواری در یک فصل مورد بررسی قرار گرفته است. ‎۲. در فصل دوم و سوم، که به ارائه مبانی نظری رساله پرداخته شده، اندیشه سیاسی سبزواری در گروه اندیشه‌های اصلاحی قرار داده شده است. همچنینبا ارائه مبانی تصوری و تصدیقی اندیشه سیاسی سبزواری نشان داده ایم که وی چگونه با استعانت از عقل و شرع از سلطنت تغلبی فاصله گرفته و اندیشه حکومت فاضله را پیریزی کرده است. نکته کلیدی در اندیشه سبزواری این است که در طبقه‌بندی وی از دانشمندان سلسله مراتب علما از این قرار است: حکما - مجتهدان - محدثان و مفسران و فقیهان و سپس علمای صرف و نحو و لغت. به نظر وی واجب است همه مردم از مجتهد زنده تقلید نمایند. و چون علم شرط تفویض امور است، خلیفه و مقتدا و متبع و امام باید اعلم باشد. به این ترتیب پادشاه موظف است زیر نظر حکیم و مجتهد اعلم به اداره امور بپردازد. سبزواری، خود، حکیم و مجتهد است، بنابراین از همین موضع با شاه سخن می گوید. ‎۳. حاکم وقتی عادل است که عملکردش عادلانه باشد. سبزواری در این مورد چهارده کار ویژه عادلانه را برشمرده است. پیروی امام اصل، پیروی از سنن مرضیه شرع در همه ابواب و عمل به قانون معدلت مبنای عملکرد عادلانه است. ‎۴. در جهت تبیین اندیشه اصلاحی سبزواری، که برخاسته از اوضاع نابسامان عصر وی و نیز تفکر لزوم اصلاح نظام سیاسی و تنظیمات دولتی است، به مباحث دیگری از قبیل جایگاه دولت، نهادهای حکومتی، شرایط احراز مشاغل و مناصب حکومتی، سیاستهای دفاعی و امنیتی، سیاستهای اقتصادی، آیین دیپلماسی و سیاست خارجی، مشارکت سیاسی و حقوق اساسی، آسیب شناسی دولتها و بویژه آسیب شناسی حکومت صفوی از دیدگاه سبزواری پرداخته‌ام. ‎۵. اندیشه اصلاحی محقق کرکی، صدر المتألهین شیرازی، فیض کاشانی، خلیفه سلطان و شیخ علی خان زنگنه آورده شد تا دغدغه اصلاح، از جهات مختلف، در میان متفکران عصر صفوی و برخی از اعضای هیأت حاکمه در عصر سبزواری نشان داده شود.

دانش آموخته

• نجف لک زایی

  نجف لک‌زایی در سال ۱۳۴۸ در سیستان متولد شد. وی دوره کودکی و دبستان را در زادگاهش گذراند. در سال ۱۳۶۰ وارد حوزه علمیه مرهم شریفی و در سال ۱۳۶۴ وارد حوزه علمیه قم شد. نامبرده هم‌زمان با تحصیل در حوزه علمیه، از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۲، موفق شد تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته علوم سیاسی

استاد راهنما

• حسین بشیریه

  استاد سابق گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران و عضو هیات علمی فعلی دانشکده علم سیاست دانشگاه سیراکیوز نیویورک

استاد مشاور

• محمدهادی معرفت

  استاد حوزه و دانشگاه