چکیده

امام خمینی حكیم متأله ایرانی از مفاخر ساحت فلسفه و كلام و عرفان اسلامی هستند و در عرصه‌های علمی كه در عصر خود در احیای تفكر فلسفی در ایران و جهان نقش مهمی را ایفاء نمودند امّا امام به علت دارا بودن خصایص منحصر به فرد چون مرجعیت اعلی و رهبری سیاسی عالم تشیع و تجلّی مبارزه با تحجرگرایی در دین ،اساسی‌ترین نقش را در گسترش هر چه بیشتر فلسفه اسلامی در دوران فترت فلسفه و حكمت داشته‌اند و با اقتدار و جسارت علمی توانستند زمینه را برای ترقی و تعالی فلسفه و حكمت مهیا كنند بطوری كه اگر این همت امام نبود شاید برای بزرگانی چون علامه طباطبائی(ره) به آسانی امكان نداشت كه در ترویج و تشكیل حوزه‌ها و كرسی‌های فلسفه و حكمت به توفیقات مناسبی نائل شوند. این مقاله و تحقیق به نقش این استاد عظیم الشأن در دانش‌های عقلی و برهانی پرداخته‌ و آراء و تقریرات و نوآوریهای فلسفی و كلامی آن حكیم بزرگ اسلامی در چند بخش تنظیم شده است كه در آغاز رساله به قالب وچارچوب نظری پژوهش پرداخته شده وهدف وانگیزه ازاین انتخاب این موضوع آورده است ودر ادامه به زندگی‌نامه و بیوگرافی علمی و حکمی امام(ره) به عنوان حکیم متاله اشاره شده تاخواننده با توجه بیشتر به جایگاه علمی آن عالم سترگ اندیشه های فلسفی وکلامی ایشان را رصد نموده واثبات شود که امام خمینی (ره)نیز دارای اندیشه وآراءبدیع بوده وتنها به نقل وترجمه آثار گذشتگان بسنده ننموده و برکات علمی داشته اند .در بخش امور عامه و مباحث فلسفی مسائلی پیرامون وجود و ماهیت طرح نموده و آنها رادر بوته نقد ونظر قرار داده ونظر حکمی خویش راابراز کرده اند بعنوان نمونه وی تشکیک درمفاهیم را ردّ می کنند وتشکیک وضعف ونقصان وکمال را مخصوص هویات خارجیه می دانند و... همچنین در طبیعیات مباحثی ارائه شده که حضرت امام عنایتی و علاقه ای به طبیعیات نشان نمی دهند وکمتر این بخش به بحث وبررسی پرداخته وفقط متذکر بعضی مسائل چون هیات بطلمیوسی وابطال آن ونیز کثرت عقول شده است .درباب الهیات آرایی بدیع وجدید از امام به جای مانده وایشان برای اثبات وجود باری تعالی به برهان بی نهایت از طریق استشهادات قرآنی وروایی اشارت دارد وخداوند لایتناهی را مدرَک غیر نمی داند واز این رهگذر وجود حق رااثبات می نماید ودر اسماء وصفات نیز نظریات وتقریرات جدیدی دارد امّا در بخش نبوت وامامت امام خمینی به جایگاه انسان کامل وامام و حجت در عالم هستی نظر کرده که به تعبیر شاگرد عظیم الشأنش آیت الله جوادی نبوت و معادی که امام اثبات نموده و پیرامون آن بحث کرده فوق حد اثبات سایر متکلمین و اهل حکمت است مخصوصاً نظریه ولایت فقیه که از نوآوریهای کلامی حضرت امام می باشد ایشان وقتی وارد مباحث نفس می شود ومسائل آنرابررسی می نماید به جایگاه انسان کامل پرداخته وانسان کامل را صورت اسم اعظم معرفی می کنند درپایان به بخش معاد می رسیم که در این بحث بیانات لطیف و علمی از امام برمی خوریم که ازجمله آنها سعادت و شقاوت و شفاعت است که با تبیین و تقریر خاصی این مسائل را آورده و آنچه که دراین بخش بیشترجلوه دارد شفاعت می باشد که ایشان شفاعت را با نگاه دقیقی تقریر نموده وآنرا درافراد خاصی محقق می داند وآنان کسانی هستند که نور وجودیشان با نور ولایت عجین شده و همراه با ولیّ خویش مراتب راطی می کند پس کسی که نوری ندارد و اهل معصیت و طغیان است نباید امیدشفاعت داشته باشد.

دانش آموخته

• مجتبی نجفی مقدم

استاد راهنما

• محمد مهدی گرجیان عربی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• قاسم صفری (جوادی)

  عضو هیات علمی دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه