چکیده

باوجود اصول، مبانی و ارزش‌های مفید و سازنده‌ی فراوانی که در عرصه‌ی حیات اجتماعی و ارتباطات انسانی، بر اساس تعالیم وحیانی و آموزه‌های اسلامی وجود دارد، نبود یک سیاست و الگوی صحیح فراگیر و نظامی منطقی در اصلاح روابط اجتماعی حس می‌شود. در این تحقیق «الگوی هنجاری ارتباطات انسانی از دیدگاه آیت‌الله جوادی» تبیین و تدوین‌شده و از نوع موضوع پژوهی می‌باشد و صرفاً نتایج نظری و علمی دارد. محقق در انجام این تحقیق از روش توصیفی استفاده نموده و اطلاعات را از روش کتابخانه‌ای و با استفاده از کتب و سخنرانی‌های آیت‌الله جوادی و فیش‌های موجود از بیانات ایشان گردآوری کرده است. به‌طورکلی ارتباطات انسان مؤمن از منظر آیت‌الله جوادی در سه حوزه‌ی «اسلامی»، «توحیدی» و «انسانی» تبیین می‌شود. منظور ایشان از ارتباطات در حوزه اسلامی، ارتباط با کلیه‌ی مسلمانان جهان است که از آن با تعبیر «ارتباط محلی» نیز یاد می‌کنند. ارتباطات در حوزه توحیدی همان ارتباط با موحدان (مسیحی‌ها، یهودی‌ها، زردشتی‌ها و همه‌ی کسانی که خدا را قبول دارند) می‌باشد و از آن تعبیر «منطقه‌ای» دارند. ارتباطات در حوزه‌ی انسانی، مربوط به انسانیت است و با تعبیر «بین‌المللی» یاد می‌شود. ارتباط انسان مؤمن در هر یک از این حوزه‌ها از چهاراصل کلی و شاخصه‌ی کلان «توحید، عدالت، وحدت و حسن معاشرت» پیروی می‌کند. بر اساس دیدگاه آیت‌الله جوادی هر حوزه شامل قلمروهای ارتباطی خاص با شاخصه‌ی ارتباطی ویژه‌ی خود است، ضمن اینکه بعضی از قلمروها در هر سه حوزه مشترک می‌باشند. در حوزه‌ی اسلامی، قلمروهای ارتباطی به ترتیب عبارت‌اند از: ارتباط با پیامبر (امام و نایب خاص و عام ایشان) با شاخصه‌ی محبت و اطاعت (پذیرش ولایت)، ارتباط با والدین با شاخصه‌ی احسان و مصاحبت، ارتباط با همسر، فرزندان و خویشان با شاخصه‌ی مودت و رحمت، ارتباط با یتیمان و مساکین با شاخصه‌ی احسان و مصلحت، ارتباط با همسایه، هم‌نشین و همراه، با شاخصه‌ی احسان و نصرت، ارتباط با مؤمنین و مسلمانان با شاخصه‌ی اخوت. در حوزه‌ی توحیدی ارتباط با اهل کتاب با شاخصه‌ی اتحاد و مسالمت موردتوجه آیت‌الله جوادی قرارگرفته است. توصیه‌ی آیت‌الله جوادی در حوزه بین‌المللی این است که مسلمین ضمن زندگی مسالمت‌آمیز با کفار نسبت به ایشان ولایت و اطاعتی نداشته باشند. در خصوص ارتباط با طاغوت در خارج و منافقین در داخل جامعه‌ی اسلامی، برائت و جهت ارتباط با مستکبرین که با مسلمانان جنگ دارند دستور به مبارزه‌ی عادلانه می‌دهد.

دانش آموخته

• محسن ناصحی

استاد راهنما

• ابراهیم فتحی

  همکار آموزشی گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام / مدیر کل رصد دفتر تبلیفات اسلامی حوزه علمیه قم

استاد مشاور

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام