چکیده

علامه طباطبایی(ره) ضمن بیان مسالک گوناگون اخلاقی، مدعی است که قرآن کریم در این زمینه مبتکر شیوه ای خاص است که در شرایع پیشین سابقه ندارد. در این روش، برخلاف دیگر مسالک، غایت فعل اخلاقی، نه غایت دنیوی و محبوبیت نزد مردم است و نه غایت اخروی و دستیابی به نعمت های بهشت و رهایی از عذاب دوزخ؛ بلکه غایت آن رسیدن به "وجه الله" و رضای الهی بوده و مبتنی بر "توحید خالص" ،"عبودیت محض" و "حبّ عبودی" است؛ انسان بر اثر باور عمیق توحیدی تنها خدای متعال را مالک مطلق عالّم ومؤثر حقیقی می داند و در اثرعبودیت خالصانه پروردگار و اشتداد ایمان و معرفت به اسماء و صفات الهی به محبت الهی دست یافته و در نتیجه، تنها در پی کسب رضای الهی و رسیدن به "وجه الله" است. چنین انسانی تمام سعی و تلاشش آراستگی به فضایلی است که محبوب پروردگار و پیراستگی از رذایل و اموری است که مبغوض پروردگار است. ایشان مدعی است با چنین باور عمیق توحیدی و حبّ شدیدی نسبت به پروردگار، رذایل و بدی ها از وجود انسان به کلی ریشه کن گردیده و جایی برای حلول رذایل باقی نمی ماند تا در پی زدودن آن برآییم. این پژوهش با روش "توصیفی و تحلیلی" با استفاده از تفسیر گرانقدر المیزان و برخی دیگر از آثار علامه طباطبایی و شاگردان برجسته ایشان، با تبیین مبانی، ویژگی ها و ابعاد سه گانه شناختی، گرایشی و رفتاریِ این مسلک اخلاقی و راهکارهای تحقق آن، در پی ارائه الگوی اخلاقی قرآن کریم برای سالکان راه خدا و طالبان کمال است. مراد ما از «الگوسازی اخلاق توحیدی» ارائه روشی در اخلاق است که بر مبنای توحیدخالص، حبّ عبودی و عبودیت محض شکل گرفته است و به اعتقاد علامه طباطبایی از اختصاصات قرآن کریم بوده و در شرایع پیشین سابقه نداشته است نتیجه حاصل از این پژوهش آن است که که یکی از بهترین الگوها و اثرگذارترین آن ها در تخلق به اخلاق کریمه، الگوی اخلاق توحیدی است که انسان، با تعمیق شناخت خدا و رسیدن به توحید خالص، و از دیاد محبت الهی و عبودیت خالصانه ، به جایی می رسد که تمام همّ و غمّش رسیدن به "رضای محبوب" و "وجه الله" میگردد. چنین انسانی همواره در پی انجام اعمال و اکتساب اخلاقی است که رضایت محبوبش، یعنی خدای متعالی را در پی داشته باشد و پیوسته از کارها وصفاتی که کراهت محبوب را در پی دارد گریزان است.

دانش آموخته

• محمد ابوطالبی

استاد راهنما

• محمد مهدی گرجیان عربی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• حسن رمضانی

  استاد حوزه و دانشگاه