ملی گرایی پدیده است که نگرش های متفاوتی نسبت به آن اعمال شده است و این بدلیل آنست که هم دستاویزی برای استعمارگران جهت توجیه سلطه گریهایشان بوده است و هم راهنمایی برای نهضتهای ملی و آزادی بخش جهت رفع سلطه بیگانگان. ظهور این پدیده در کشورهای اسلامی مستثنی نبوده و در کشو.رهای اسلامی نیز تفکرات ناسیونالیستی جای خود را باز کرده است. و لذا جبهه گیریهای متفاوتی در قبال این مساله به عمل آمده است. عده ای ناسیونالیسم را در تعارض با اسلام می بینند و بکلی آنرا محکوم می کنند در مقابل عده ای مطلقا از آن حمایت می کنند از آنجا که ناسیونالیسم دارای تعاریف و برداشتهای متفاوت است نمی توان بطور مطلق درباره آن قضاوت نمود ملی گرایی دارای معانی نتعالی و مترقی است که عامل توسعه و پیشرفت جامعه می باشد. از طرفی دیگر دارای نمودی افراطی است که باعث تفرقه و تباهی ملتها می شود. اسلام که دین تعقل و تدبر و آگاهی است بطور مطلق با آن برخورد نکرده است بلکه آنجا که ناسیونالیسم اثرات مثبت و سودمندی در جهت توسعه و پیشرفت و اتحاد و وحدت ملی دارا باشد مورد تایید اسلام است. آنجا که شکل افراطی و نژادپرستانه به خود گیرد، مورد مخالفت اسلام و رد آن است به نظر ما ناسیونالیسم در برخی جهات مورد قبول اسلام است.
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مفید