از آنجا كه انسان موجودی مركب از جسم و جان و هر كدام ویژگیهای خاص خود را دارد، در درون هوس ها و خواهش های نفسانی و در بیرون ابلیس دشمن قسم خورده را دارد. لذا همواره در معرض خطا و انحراف قرار دارد. از طرف دیگر هم انسان موجودی اجتماعی است كه به فعلیت رسیدن استعدادهایش فقط در جامعه میسر است . قطعا عقل هر عاقلی حكم میكند كه باید درون جامعه ، یكسری قواعد و الزاماتی باشد تا افراد بر اساس آنها به زندگی جمعی خود نظم بدهند. كه افراد جامعه طی فرایند جامعه پذیری این اسلوب را یاد میگیرند. منحرف كسی است كه این قالبها و هنجارهای پذیرفته شده را نقض كند. پژوهش حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر انحرافات اجتماعی از دیدگاه امام علی علیه السلام میپردازد. دغدهی اصلی در این تحقیق، پیدا كردن علل و عواملی است كه میتواند انسان را به انحراف و گمراهی بكشاند اینكه آیا این عوامل را درون فرد یا محیط یا هر دو باید جستجو كنیم. با واكاوی سخنان امام علی علیه السلام، به عنوان یك انسان معصوم كه دانشش الهی و لدنی وهمچنین كسی كه قریب پنج سال رهبری جامعهی اسلامی را برعهده داشته ؛ به این نتیجه رسیدیم كه ، حضرت نگاهی جامع به پدیدهی انحراف دارند. به این معنا كه، پدیدهی انحراف را تك عاملی نمیداند، بلكه هم فرد و ارادهی او و هم ساختارهای سیاسی ، اقتصادی وفرهنگی را در منحرف شدن افراد دخیل میداند. به همین جهت برای اصلاح جامعه، در حوزه فردی توصیه های فراوانی به تقوی و مسائل اخلاقی (نظیر خطبه متقین) و تبعیت از دستورات رسول خدا صلی الله می كند و در عرصه اجتماعی اصلاح ساختارهای سیاسی ، اقتصادی و... و رفتار كارگزاران و حاكمان با رعیت را توصیه می كنند.
استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع)
دانشیار گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام