اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
نقش عقل در فهم دین از دیدگاه شیخ مفید و فیض کاشانی
1392,علمی تخصصی
چکیده
نظام فکری شیخ مفید، کلامی عقل بنیاد است که درآن از راه احتجاجات عقلی، آموزههای دینی تبیین میشود. ایشان علاوهبر بهرهگیری از عقل در مباحث کلامی در مباحث نقلی نیز، مطابقت مفاد حدیث با عقل را ملاک صحّت حدیث و مخالفت مفاد آن را با عقل،ملاک ضعف و عدم صحت آن میداند. ایشان فهم حدیث و درک لوازم آن را نیز بدون نظر عمیق و توجه دقیق عقلانی در آن امکانپذیر نمیدانند. از این رو شیخ مفید با اصحاب حدیث،به عنوان جریانی ظاهرگرا به مخالفت پرداخته است. شیخ مفید این رویکرد عقلانی خود را برخواسته از آموزههای اصیل شیعی میداندکه با پیروی از آنها،در پی انسجام و نظم هر چه بیشتر کلام شیعی برآمدند. همچنین فیض کاشانی به عنوان دیگر متکلّم برجسته شیعی،اندیشمندی است که به دین،نگاه عقلانی داشته و با استناد به آیات و روایات برای عقل جایگاه ومنزلتی والا قائل شده و آن را هم سوی شرع میداند و بلکه در مواردی فهم شرع را نیز متوقف بر عقل میداند.گرچه او در احکام عملی،شأن و منزلت صدور حکم را از عقل سلب کرده اما در عین حال بر خلاف اخباریون که برای عقل ارزشی قائل نیستند و تنها به ظواهر آیات وروایات توجه دارند،به روش عقلی در تبیین احکام نظری و اعتقادی دین وتفسیر آیات و روایات پرداخته و همت وتلاش خود را به این مسئله معطوف کرده است تا معرفت حاصل از طریق فلسفه را از طریق اخبار و احادیث تبیین نماید.