چکیده

محمد عابد الجابری از جمله متفکران برجسته جهان اسلام است که در پاسخ به مسئله سنت و مدرنیته، نظریه نقد عقل عربی را طرح مینماید. او در مرحله اول تدوین این نظریه به بررسی بعد تاریخی عقل در فرهنگ عرب میپردازد و با مقایسه آن با عقل یونانی و اروپایی، عقل عرب را تحت سیطره اخلاق و فاقد ظرفیت بررسی علل پدیده ها میشمارد. وی بر این باور است که قوام فرهنگ عرب به نظام های معرفتی بیانی، عرفانی و برهانی است که مجادله همیشگی میان آنها در تاریخ عرب، غلبه عقل مستقیل با ریشه های هرمسی را به دنبال داشته و همین مسئله باعث عقب ماندگی جهان عرب شده است و در نهایت توسل به عقل گرایی ابن رشد را راه حل خروج از این بحران معرفی مینماید. قوم گرایی، بیاطلاعی از آثار علمی تشیع و ایراد اتهامات بیجا به آن، به حاشیه راندن وحی و نقل، از جمله نقدهایی است که به نظریه او وارد شده است.

استاد

• قاسم ابراهیمی پور