چکیده

یکی از اقسام توحید، توحید صفاتی است. بر اساس دیدگاه رایج منظور از توحید صفاتی آن است که همه صفات خدا و ذات او، گرچه به لحاظ مفاهیم باهم متغایرند لیکن به وجود واحدی موجودند؛ اما ابن‌سینا به وحدت صفات و ذات در وجود خارجی بسنده نکرده و آن‌ها را به لحاظ مفهوم نیز یکی می‎داند. این دیدگاه ابن‎سینا مستلزم ترادف لفظی صفات شناخته شده و مورد نقد قرار گرفته است. نگارنده بر آن است که در سخنان ابن‌سینا شواهد کافی وجود دارد که وحدت مفهومی ذات و صفات بطوری که مستلزم ترادف لفظی آنها باشد، مراد او نیست، بلکه منظور این است که صفاتی که بر خدا حمل می‌شوند، در هسته اصلی خود، یعنی موجودیّت و إنّیّت مشترکند و این هسته‎ی واحد ثبوتی، معنای آن صفات است. مراد ابن‌سینا از وحدت مفهومی همین وحدت معنایی است نه وحدت در تقرر مفهومی-ذهنی؛ زیرا اگر در هر صفتی افزون بر معنای ثبوتی إنّیّت و وجود، سلب خاص، اضافه خاص یا سلب و اضافه خاص باهم نهفته باشد، نمی‌توان گفت واژگان آن‌ها مترادف‌اند؛ پس نقد‌هایی که بر نظریه ابن‌سینا مطرح شده، نقدهای متقنی نیستند زیرا نظریه ابن‌سینا نه ترادف لفظی صفات است و نه مستلزم آن. در نتیجه وحدت معنایی که ابن‌سینا از آن سخن می‌گوید در نهایت به همان وحدت ذات و صفات در وجود خارجی برمیگردد و دیدگاه متفاوتی نیست.

فایل مقاله :

• نظریه-ابن-سینا-درباره-توحید-صفاتی؛-وحدت-مفهومی-یا-وحدت-معنایی.pdf

استاد

• یارعلی کرد فیروزجایی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام