چکیده

این مقاله با مشارکت زهرا حدادی نوشته شده است. در نظام معرفت‌شناسی صدرا ارتباط معرفت فطری با سایر ادراکات انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به طوری که وی از آن به عنوان سرمایه آغازین و "رأس‌العلم" یاد کرده است. صدرالمتألهین معرفت فطری را در قلمرو علم حصولی و حضوری با دو معنای نزدیک به هم به کار برده است. در این نظام، علم از سنخ وجود است و احکام وجود بر آن ساری و جاری است. لذا هر معرفتی که از مرتبه وجودی متقدمی برخوردار باشد تقدم وجودی و معرفتی نسبت به سایر ادراکات انسان دارد. معرفت‌های غیر فطری، به لحاظ معرفت‌شناختی و وجود‌شناختی وابستگی حقیقی و عینی با معرفت‌های فطری دارند. از طرفی بنا بر اتحاد عاقل و معقول، نفس در حرکت جوهری خویش با مدرکات خود اتحاد یافته و استکمال می‌یابد. بنابراین بر اساس اصول حکمت صدرایی و با بکارگیری روش توصیفی تحلیلی، می­توان یافته­های پژوهش را در این دانست که نسبت معرفت فطری در هر دو حوزه علم حضوری و حصولی با سایر ادراکات انسان در حرکت اشتدادی نفس تفسیر شده و نسبت آنها به تفاوت مراتب نفس باز می‌گردد.

استاد

• سید محمود موسوی

  دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام