اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
بررسی جامعه شناختی پیامدهای فربهی مناسک مذهبی (با تاکید بر مناسک عاشورایی)
1399,علمی تخصصی
چکیده
هدف: دردودهه اخیر به صورت بی‌سابقه‌ای شاهد رشدکمی وکیفی مناسک مذهبی درکشورمان بودهایم، دست اندرکاران امور مناسک مذهبی و اغلب متشرعان و فعالین درحوزه امردین برداشتی مثبت ازفربهی مناسک داشته و این فربهی را زمینهساز نشرمعارف دینی، استحکام بخش اعتقادات دینی، مظهر اقتدار تشیع و انسجام‌دهنده جامعه تلقی می‌کنند، درحالی که به نظرمی رسد پیامدهای این فربهی منحصر در پیامدهای مثبت نیست. این تحقیق با هدف پیبردن به پیامدهای فربه شدن مناسک وآیین‌های مذهبی به عنوان پاسخ به سوال اصلی و عوامل و زمینههای فربه شدن مناسک به عنوان پاسخ به سوال فرعی طرح ریزی شده است. روش: این مقاله با بهره‌گیری از روش پدیدارشناسی و با بهره‌گیری ازفنون مصاحبه نیمه ساختاریافته با نمونه‌ای هدفمند از ۱۳نفراز اساتید حوزه علمیه ودانشگاه ودست اندرکاران امورمناسک مذهبی براساس معیاراشباع نظری، انجام گرفته است. مهمترین نتایج: نتایج به دست آمده نشان میدهد که اکثرمشارکت کنندگان مناسک مذهبی را فربه‌شده (به معنای خروج ازحدتعادل وآسیب زا بودن) می‌پندارند و پیامدهای فربه شدن مناسک مذهبی نه تنها منحصر در پیامدهای مثبت (انسجام اجتماعی، تجدیدحیات اجتماعی، افزایش حساسیت مومنانه) نیست بلکه حتی پیامدهای منفی آن (گسست اجتماعی، ابزاری شدن مناسک، مداح محوری، تضعیف گفتمان عقلانیت،برهم خوردن توازن ابعاد و مولفههای دین‌داری، تضعیف اصل مناسک، کارناوالی شدن مناسک) به لحاظ فراوانی ازپیامدهای مثبت پیشی گرفته است. در بخش پاسخ به سوال فرعی نیز علل و زمینههای فربه شدن مناسک در سه زمینه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تبیین گردیده است.