چکیده

در متون اسلامى، مكاشفه و شهود به عنوان يكى از منابع معرفت تلقّى مى گردد. عرفاى اسلامى به نقش معرفتى اين منبع توجه كرده اند. بعضى از آنها از نقش ديگر منابع شناخت، همچون عقل، غفلت نموده اند و تا آنجا پيش رفته اند كه پاى استدلاليان را چوبين دانسته اند. ولى راسخان در برهان و عرفان و عالمان به قرآن پيوسته بر نقش هر دو منبع (عقل و شهود) تأكيد كرده اند. از سوى ديگر، در غرب پس از ترديد در توانايى عقل نظرى و عملى و ناتوانى الهيات طبيعى «natural_theology» و الهيات وحيانى «revealed theology» در اثبات و حتى معقوليت دعاوى دينى اهل كتاب، در قرن نوزدهم گرايشى در بين فلاسفه و متكلّمان مغرب زمين پيدا شد كه رويكرد آن به تجربه دينى بود. پرچمدار اين نهضت فكرى شلاير ماخر (1768 ـ 1834) است كه نفوذ عميقى در الهيات معاصر غربى دارد. ويليام جيمز (1842 1910) اين روش را دنبال كرد و سرانجام، مبناى معرفتى پاره اى از مكتب هاى الهياتى غربى همچون كلام ليبرال (Liberal theology) قرار گرفت. بجاست كه به تبيين اين شيوه و مقايسه آن با مكاشفه و شهود در سنّت اسلامى بپردازيم.

استاد

• محسن قمی

  دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس خبرگان رهبری، هیات موسس دانشگاه آزاد اسلامی و ...

• محمد حسین زاده یزدی

  عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)