«حقوق» يكى از پديده هاى اجتماعى است كه بدون در نظر گرفتن اجتماع و عوامل فعّال در آن نمى توان آن را مورد بررسى و دقت جامعه شناسانه قرار داد; زيرا حقوق از درون اجتماع و ارزش هاى موجود در آن سرچشمه مى گيرد. هانرى لوى برول (Henri-Levi-Bruhl) در اين باره معتقد است: «حقوق اجتماعى ترين امر اجتماعى است و بيش از مذهب و زبان و هنر، سرشت نهانى گروه هاى اجتماعى را نشان مى دهد».1 علاوه بر اين، حقوق بيش از هر موضوع اجتماعى ديگرى معرّف كليه پديده هاى روان شناسى اجتماع است. چنانچه ژان ره (Joun. Ray)در اين باره مى گويد: «حقوق نظام ارزش هاست; ارزش هايى كه آرمانى و ايده آل شناخته شده اند.»2 اين نكته حتى در تعريف «حقوق» توسط دوپريل (Dupreel) آمده است; آن جا كه آن را به «ارزش مشترك و عمومى جمعى از عقايد» تعريف مى كند.3 بنابراين، شكى نيست كه حقوق واقعيتى اجتماعى است و پديده هاى اجتماعى را مى توان از منظرهاى متفاوت مورد بررسى قرار داد. اين نبشتار نيز با هدف بررسى عوامل اجتماعى مؤثر بر حقوق، نشان مى دهد كه كدام يك از عوامل اجتماعى در تدوين و يا تغيير حقوق نقش دارد و آن را تحت تأثير خود قرار داده است.
پی نوشت ها: 1- و 2- و 3- هانری لوی برول، حقوق و جامعه شناسی، ترجمه دکتر مصطفی رحیمی، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چ اول، 1358، ص 45 / 46 4- همو، مبانی جامعه شناسی حقوق، ترجمه ابوالفضل قاضی، نشر دادگستر، چاپ سوم، 1376، ص 90 -…...
ادامهپی نوشت ها: 1- و 2- و 3- هانری لوی برول، حقوق و جامعه شناسی، ترجمه دکتر مصطفی رحیمی، انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چ اول، 1358، ص 45 / 46 4- همو، مبانی جامعه شناسی حقوق، ترجمه ابوالفضل قاضی، نشر دادگستر، چاپ سوم، 1376، ص 90 - 93 5- و 6- نجاتعلی الماسی، جزوه درسی، جامعه شناسی حقوق، ص 51 / ص 54 7- جامعه شناسی حقوق، همان، ص 90 - 92 8- و 9- و 10- و 11- و 12- پرویز صانعی، حقوق و اجتماع در رابطه با عوامل اجتماعی و روانی، انتشارات دانشگاه ملی، چ دوم، 2535، ص 240 / ص 244- 243 / ص 245- 246 / ص 249 / ص 275- 276 13- مبانی جامعه شناسی حقوق، همان، ص 93 14- مستند به آیه 141 سوره نساء: «ولن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» 15- علی اصغر مدرسی، حقوق فطری یا مبانی حقوق بشر، تبریز، انتشارات نوبل، 1375 16- و 17- و 18- و 19- حقوق و اجتماع، پیشین، ص 300 / همان / ص 314 / ص 272 20- همان، مدرک 283-284 21- همان، ص 286- 289 22- گفتارهای حقوقی، مجموعه سخنرانی های چهارمین گردهمایی دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، آذر، 1370 23- نجاتعلی الماسی، پیشین، ص 58 24- امیل دورکیم، تقسیم کار اجتماعی، کتابسرای بابل، چاپ اول، زمستان 1369، ص 80- 81 25- نجاتعلی الماسی، پیشین، ص 59 26- امیل دورکیم، پیشین، ص 76- 77 27- برای نظام زناشویی انقلاب نمی شود، اما با این همه، دیده شده است که در مورد نحوه مالکیت زمین طغیان ها و انقلاب هایی صورت گرفته است. 28- مبانی جامعه شناسی حقوق، ص 94
ریاست دانشگاه و استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع)