اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
عدالت سیاسی از منظر قرآن و روایات: تأملی در برابری سیاسی
1395,علمی پژوهشی
چکیده
مسئله پژوهش حاضر این است که: بر اساس آموزههای قرآنی و روایی، عدالت سیاسی چه نسبتی با برابری سیاسی مطرح در نظامهای مردمسالار دارد؟ پاسخ این است که برابری مطرح درنظامهای مردمسالار درسه عرصه فلسفی (مقدمه و زمینهساز برابری سیاسی)، سیاسی و غیرسیاسی (لازمه برابری سیاسی) با روح آموزههای دینی هماهنگ است؛ درعینحال، تفسیر دینی از برابری سیاسی و نیز برابری غیرسیاسیِ ملازم با برابری سیاسی، تفاوتهایی جزئی با برابری مطرح در نظامهای مردمسالار دارد. بهمنظور اثبات فرضیه، دوآموزه کلامی ـ فقهیِ «اباحه» و «عدم ولایت» مبنای تحلیل قرآنی ـ روایی قرار گرفته است. آن روی سکه، اصل اباحه مشروعیتیابی توافقات اجتماعی شهروندان جامعه دینی، برای تنظیم قواعد عمومی جامعه است و اینکه قوانین دولتی زمانی مشروع است که افزون بر هماهنگی با قوانین مصرّح شرعی، از خواست مردم سرچشمه گیرد. همچنین اصل عدم ولایت، بیانگر مشارکت حداکثری مردم در اداره سیاسی، عدم دخالت دولت در حوزه خصوصی و نظارت مردم بر تصمیمهای سیاسی است. آموزههای دینی هماهنگ با دو اصل یادشده، برابریِ ذاتیِ انسانها را تأیید میکنند، ولی در برابری سیاسی، بین حاکمیت و حکومت تفاوت قائلاند و در برابریهای اقتصادی و اجتماعی، همراه با تأیید برابری نسبی مطرح در نظامهای مردمسالار، از آن فراتر رفته، با قاطعیت تمام وظایف گستردهای را متوجه جامعه و حکومت میسازند.
فایل مقاله :
استاد
محمود شفیعی
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مفید