چکیده

بيش تر كتاب هايى كه به صورت مستقل و يا اشاره اى به دكارت پرداخته اند، اگرچه در مورد انديشه او ـ در برخى مسائل ـ اختلاف نظر دارند، اما همه آن ها در يك موضوع اتفاق دارند: از اين كه در انتقال از قرون وسطا به دنياى جديد يا دست كم از عصر نوزايى به عصر جديد، بيش از شخصيت هاى ديگر قرن هفدهم تأثير داشته است; زيرا دكارت زمانى به نگارش و انتشار افكار خويش پرداخت كه فكر به واسطه حكومت انديشه هاى متحّجرانه قرون وسطايى، به مدت دو قرن به خواب فرو رفته بود. دكارت افكار نوين را به هم پيوند داد و باب حوزه جديد فلسفى را گشود. او پس از شيوع رويكرد انتقادى پيشينيان نسبت به فلسفه ارسطويى و پس از به حاشيه راندن تفكر فلسفى ارسطويى و تسلط مكتب شكّاكيت توسط شكّاكان جديد، «اين الهام غير مترقّب را به جهانيان عرضه داشت كه حتى بعد از سقوط فلسفه قرون وسطا، تفكّر فلسفى سازنده، هنوز امكان دارد.» او شديداً به رياضيات علاقه مند بود و حتى نظام معرفت يقينى را فقط محصول تفكر و انديشه رياضى مى دانست و ساير رشته هاى علوم را فاقد توانمندى براى دست يابى به معرفت به اندازه توانمندى رياضى مى شمرد و از اين رو، تلاش داشت تا روش رياضى را در تمام رشته ها به كار گيرد تا شايد آن ها در دست يابى به معارف دقيق توانمند شوند; زيرا معتقد بود: نه تنها ديگر رشته ها قوّت دقت رياضى را ندارند، بلكه تنها معرفت دقيق و يقينى معرفت رياضى است. به همين منظور، تصميم گرفت حتى فلسفه را مبنى بر روش رياضى بنا نهد تا به تصور خويش آن را بر اصول ترديدناپذير بنياد نمايد. و اين بنياد همان نقطه عطف عصر خردگرايى غربى گرديده است كه در ميان انديشمندان به «اصالت رياضيات دكارت شهرت يافته است. در اين نوشتار، تلاش شده است تا گوشه هايى از زندگى شخصى، علمى و تا حدى سياسى ـ اجتماعى دكارت و انديشه هاى فلسفى حاكم بر دوران او نقل شود تا مقدّمه اى باشد براى بيان زمينه هايى كه دكارت را به منطق رياضى و روش دكارتى كشاند. سپس به شرح و تفسير مختصر «اصالت رياضيات» اواشاره شده و در نهايت، انديشه او نقد گرديده است.

استاد

• حسن غفاری فر

  استاد حوزه و دانشگاه ، عضو هیأت علمی معاو نت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم مدیر گروه فقه و اصول موسسه آموزش عالی امام رضا(ع)/ مدرسه عالی معصومیه.