چکیده

هدف:با توجه به اعتقاد خواجه نصیر به تباین کامل نفس و بدن و عرضی دانستن رابطۀ بین این دو، تبیین رابطۀ نفس و بدن و بررسی تأثیر دیدگاه علم‌النفسی خواجه نصیرالدین طوسی بر دیدگاه اخلاقی وی شایان توجه است. روش: روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است. یافته‌ها: خواجه به تأثیر دوسویۀ بدن و قوای فیزیکی در کسب ملکات اخلاقی و نیز تأثیر کسب ملکات نفسانی بر بدن و کنترل قوای بدنی اعتقاد دارد. تأثیرگذاری نفس بر بدن از طریق روح بخاری است. روح بخاری از ترکیب اخلاط اربعه در بدن پدید می‌آید و سرچشمۀ نفس بهیمی و سبعی است. او قائل به دو نوع خلق یا ملکه(طبیعی و اکتسابی) در افراد است و معتقد است ترکیب اخلاط اربعه سبب تعیّن نوعی خلق طبعی در روح بخاری است که زمینۀ کسب ملکات خلق اکتسابی است. نتیجه‌گیری: برای تربیت اخلاقی فرد، در مرحلۀ اول، کنترل خلق طبعی از طریق اعتدال مزاج و اخلاط اربعه مهم است. در مرحلۀ دوم باید نفس ناطقه، تفکر در شناخت مقصد و توجه به اهمیت تربیت اخلاقی نماید؛ زیرا فعلیت نفس به آن چیزی است که به سوی آن توجه کرده است. مرحلۀ سوم، به کارگیری ارادۀ نفسانی در تدبیر و کنترل قواست که با تصور و تصدّق به فایده و ایجاد شوق مؤکّد و با تسلط قوۀ نفس ناطقه بر قوای فیزیکی حاصل می‌شود. مرحلۀ چهارم، تکرار و تمرین در کسب ملکات فاضله و ترک رذایل است.

فایل مقاله :

• رابطۀ-نفس-و-بدن-از-دیدگاه-خواجه-نصیرالدین-طوسی-و-تأثیر-آن-بر-تربیت-اخلاقی-انسان.pdf

استاد

• نرجس رودگر

  استادیار و عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه صلی الله علیه و آله