اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
تفسیر علیت به تشأون در فلسفه صدرایی
1389,علمی پژوهشی
چکیده
رابطۀ بین واجب و ممکنات یا ربط علّی و معلولی در نظام وجودی صدرایی، دو گونه بررسی می‌شود؛ صدرا ابتدا با اثبات اصالت وجود، به توجیه این رابطه در دستگاه وجودی و در قالب تشکیک خاصی پرداخته و معتقد است علّت و معلول، دو موجود مستقل و در مقابل هم نیستند که رابطۀ آنها تباین باشد؛ بلکه از نوع اضافۀ اشراقی است و معلول عین ربط به علّت است، نه موجودی مرتبط با علّت؛ امّا در اواخر بحث علیّت، به این نتیجه می‌رسد که وقتی معلول هویّتی مباین با علّت نداشته باشد، علّت هم باید در مقابل آن موجود مستقل نامتناهیی باشد که عاری از هر نقصی است و با استدلال از طریق «بسیط الحقیقة کل الأشیاء» و پرداختن به حقیقت علّت و معلول (ربط علّی) خصوصیّات علّت حقیقی را بررسی می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که تنها وجود حقیقی ذات باری است و بقیه شؤون و ظهورات واجب هستند، نه اینکه وجودی- حتی به نحو ربطی و مستقل- در مقابل او باشند؛ بدین طریق از تشکیک خاصّی و فقر وجودی معلول به منزلۀ پلی برای رسیدن به وحدت شخصی استفاده می‌کند و در مباحث مختلف از تعابیر عرفانی که نشان‌دهندۀ رابط‌شأن و ذی‌شأن است، استفاده می‌کند.