اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
تأملی بر دیدگاه ابن سینا و شیخ اشراق در اصالت وجود یا ماهیت
1389,علمی پژوهشی
چکیده
مسئله اصالت وجود يا ماهيت يكى از مهمترين مسائل فلسفى مىباشد كه اگرچه به طور مستقل از زمان ميرداماد و ملّاصدرا مطرح شده است، امّا محتوا و مبانى آن را مىتوان در انديشه فيلسوفان پيشين نيز سراغ گرفت؛ بدين لحاظ، در اين مقاله، سعى داريم تا اين مسئله را از ديدگاه ابنسينا و شيخ اشراق به عنوان نمايندگان مكتبهاى فلسفى مشّاء و اشراق بررسى كنيم. بنابراين، پرسش اصلى پژوهش حاضر اين است كه ديدگاه ابنسينا و شيخ اشراق در اينباره چيست؟ مدّعاى مقاله اين است كه: اگرچه شيخ اشراق كلام ابنسينا در مورد عروض وجود بر ماهيت را عروض خارجى فهم كرده و با انتساب قول به زيادت ذهنى و خارجى وجود بر ماهيت به مشّاء، خود به نفى زيادت خارجى وجود بر ماهيت پرداخته و آن را به گونهاى نفى كرده كه به نفى زائد يعنى وجود منتهى گشته (و در نتيجه، شيخ معتقد شده كه ماهيتْ امر متحقّقِ خارجى و اصيلى است كه منشأ انتزاع مفهوم وجود مىگردد، و بدين لحاظ، مجعوليت ذاتى از آنِ ماهيت مىباشد)؛ امّا اين انتساب باطل است، زيرا ابنسينا با ملاحظات دقيق خويشْ بر عروض ذهنى ـ و نه خارجى ـ وجود بر ماهيت تأكيد دارد. بدين لحاظ، ابنسينا به تحقّق خارجى و اصالت وجود تصريح كرده و جعل و علّيت را نيز از شئون وجودى دانسته است.