چکیده

این مقاله با مشارکت سید محمد سلطانی نوشته شده است. کتاب سلیم بن قیس هلالی از قدیمی ترین کتب برجا مانده از صدر اسلام است. این کتاب عمدتا به بیان حوادث پس از رحلت رسول خدا؟ص؟ و ظلم های وارده بر خاندان رسالت پرداخته است. علی رغم اهمیت مسئله مهدویت و نیز گزارشات ضد و نقیضی که در این کتاب در رابطه با این موضوع وجود دارد، اما این مسئله از جمله مواردی است که تاکنون مورد توجه پژوهش گران نبوده است. مصداق یابی «مهدی موعود۴» در کتاب سلیم با چالشی جدی مواجه است، زیرا تناقضات چندی در روایات مهدوی کتاب سلیم وجود دارد. در این نوشتار نشان داده شد که در کتاب سلیم، تنها بنی امیه چهره ای منفی دارند و هیچ یک از امامان ضلالتی که در این کتاب معرفی شده اند، از بنی العباس نیستند! بنابر روایات این کتاب، مهدی موعود۴ حکومت را از بنی امیه خواهد گرفت و آن را به صاحبان اصلیش بازخواهد گرداند. در مجموع به نظر می رسد نویسنده این کتاب _ یا بخش هایی از آن_ به احتمال زیاد، در دوره پایانی حکومت بنی امیه زندگی می کرده و در نتیجه امامان جور را فقط در میان آنان _ و سه خلیفه نخستین_ جستجو نموده و انتظار برچیده شدن این حکومت توسط امام زمان؟عج؟ را داشته است. اشکالات متعددی بر کتاب سلیم وارد است که مانع از قبول همه مطالب کتاب به طور مطلق است و حتی انتساب همه گزارشات موجود در کتاب به سلیم بن قیس و یا ابان بن ابی عیاش با اشکال مواجه خواهد بود.

استاد

• محمد ستوده آرانی

  دانشیار گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام معاون آموزش و فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام