چکیده

پژوهش حاضر، در راستای ترسیم چگونگی حضور روحانیت در ساماندهی زندگی سیاسی مردم ایران، به این پرسش پاسخ میدهد که مبانی دینی سیرهی سیاسی آیتالله بروجردی در دوران زعامتشان چیست؟ لذا مسالهی این پژوهش، شناخت ریشههای دینی سیاستورزی معظم له، چه در نحوه ی ورود به سیاست و چه در نحوه پرهیز از سیاست است و نشان میدهد که چگونه حوزه های علمیه، مراجع تقلید و فقهای هم عصر آیت الله بروجردی، تابع سیاستهای اتخاذشده توسط ایشان بوده اند. در این پژوهش، از آنجاکه در دوران زعامت ایشان - بنابر مقتضیات زمانه - سیاست ورزی تفکیکی در دستور کار بوده است، از روش پدیدارشناسانه استفاده کرده ایم. بنابر این نوع سیاست ورزی، فقهایی همچون آیت الله بروجردی اگرچه در امر سلطنت دخالت نمیکردند، اما نسبت به مسائل دینی حساس بودند و در مواردی نیز به کارگزاران نظام سیاسی تذکراتی میدادند؛ عدم حمایت معظمله از جریانهای فکری حوزوی و فقهایی که بر حضور بیشتر روحانیون در مخالفت با نظام سیاسی حاکم اصرار داشتند، شاهد بر این مدعاست. مدعای این پژوهش آن است که سیاست ورزی در حوزه ی علمیه ی قم - در دوران آیت الله بروجردی - مبتنیبر دوری جستن و پرهیز از سیاست به دلیل فقدان اقتضائات زمانه تنظیم میشده است. این روش، اندیشه ی سیاسی معظمله را با اندیشه ی سیاسی فدائیان اسلام و آیت الله کاشانی متمایز میکند

استاد

• رضا عیسی نیا قاسم آباد

  عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی