چکیده

بررسی نفس و روح در فلسفه و آیات و روایات کاری است که به صورت یک جا و منسجم صورت نگرفته است در صورتی که لازم و ضروری است؛ زیرا در پرتو آیات و روایات نقاط قوت و ضعف کار فلسفی در باب نفس روشن و تکمیل می گردد و با استفاده از نگاه عقلی به نفس و روح، تفسیر آیات و روایات دقیق تر و عمیق تر صورت می گیرد. در این کتاب روش بحث ترکیبی است از روش نقلی در باب روایات و عقلی در باب مطالب فلسفی و از تحلیلی عقلی در جمع بندی مطالب استفاده شده و روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای است. کتاب «نفس و روح در فلسفه اسلامی و آیات و روایات» شامل چهار فصل به شرح زیر است: فصل اول: حقیقت نفس در فلسفه اسلامی و آیات و روایات فصل دوم: تجرد، حرکت و تکامل و اقسام و قوا و درجات نفس در فلسفه و آیات و روایات فصل سوم: حدوث نفس در فلسفه و آیات و روایات فصل چهارم: نفس و معاد در فلسفه و آیات و روایات گزیده کتاب برشی از مقدمه: بین معرفت نفس و شناخت علمی و فلسفی نفس به یک معنا می توان تفاوت قائل شد، بدین معنا که معرفت نفس یک علم حضوری و شهودی و شخصی است و اگر حقیقت نفس آنگونه که هست (یعنی مظهر تجلی اسماء و صفات حق از یک طرف و عین تعلق و ربط به حضرت حق از طرف دیگر) به علم حضوری و شهودی معلوم شود در همان مرتبه و حتی قبل از آن خداوند سبحان مشاهده می گردد و این علم غیر از معرفت و علم حصولی نسبت به نفس است که از راه آثار و خواص و صفات و اعراض صورت می گیرد. علمی که بیشترین تأثیر را در شناخت حق دارد علم حضوری است نه علم حصولی، ولی شناخت فلسفی و علمی نفس نیز استعداد و قابلیت مقدمه بودن برای شناخت حق و اسماء و صفات حق را دارد؛ یعنی برای انسان مستعد و ساعی برای رسیدن به حق و حقیقت و بالاترین حقیقت ها که حضرت حق است، موثر و مفید و یکی از با ارزش ترین معرفت های حصولی است.

استاد

• حسن معلمی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام