چکیده

کتاب مبانی فلسفه دین نوشته دیوید پیلین از الهی دانان معاصر مسیحی است که به الهیات پویشی گرایش دارد و چکیده ای از مباحث متنوع و عمیقی که امروز در حوزه فلسفه دین در جریان است را عرضه کرده است. وی سعی می کند ذهن خواننده را به تنوع و پیچیگی مباحث و دیدگاه ها سوق دهد . او کمتر دیدگاهی را ترجیح می دهد و سعی می کند با جلب توجه به طرف هر یک از موضوعات مورد بحث، خواننده را قادر سازد تا خود پیرامون صحت و سقم آن داوری کند. در پیشگفتار کتاب به نقش فیلسوف دین در زمینه ایمان و عمل دینی می پردازد. از نگاه او یافتن فهمی جامع از دین، توجیه اعتقاد به باورها و پیروی از سنت ادیان خاص،توجه خاص به استحکام شالوده و ساختار بنای دینی، تاثیر پذیری آموزه ها از فرهنگ و تحول آن ها، شیوه تفسیر متون و زبان دینی، کشف ناسازگاری میان باورهای دینی و ایفای نقش الهی دانان برای برداشتن اینگونه ناسازگاری ها، تماما در حوزه فلسفه دین جای می گیرند.ایشان پرداختن به این رشته را به عنوان پژوهشی که با ایمان سر و کار دارد گوشزد می کند و می گوید دین از چنان اهمیتی برخوردار است که نمی توان بدون بررسی رهایش کرد چرا که ایمان دینی می تواند همه چیز را معنا دار سازد و به زندگی فردی و اجتماعی ما جهت بخشد. دیوید پیلین دیدگاه جدا انگارانه دین و فلسفه که در شعار« آتن را با اورشلیم چه کار» خلاصه شده است، مردود دانسته و بر لزوم فهم همدلانه از باورهای دینی تاکید کرده است. ایشان بر این عقیده است که بجای تعریف دقیق از ماهیت دین باید به ویژگی های اساسی آن اشاره کرد که از این میان نه ویژگی را حائز اهمیت می داند. در فصل دوم به بررسی ماهیت ایمان، الهیات و عقل پرداخته است. موافق الهیات را تلاش خودآگاهانه عقلی برای ارائه شرحی منظم و روش مند از باورهای دینی دانسته است. به گفته ی وی الهیات بر باورها استوار است و باورها بر ایمان. در ادامه این فصل با بررسی عقل و جایگاه آن در الهیات به کاستی ها و محدودیت های عقل به نقش خود انتقادی در آن پرداخته و «شورش در برابر عقل» را منطقا نا همساز دانسته است. در فصل سوم به ربط و نسبت آموزه های دینی با محیط فرهنگی، تاثیر گذاری اندیشه ها و ارزش های رایج بر فهم الهیاتی و محتوای ایمان و در نتیجه تحول آموزه ها و..... پرداخته است. در فصل چهارم به ایمان، هرمنوتیک و کتاب مقدس می پردازد. مشکلات تفسیر کتاب مقدس و ضرورت توجه به ماهیت آن، آگاهی از فقدان وحدت و یکپارچگی آن، نگارش کتاب مقدس توسط افراد مختلف در زمان های گوناگون، ..... و وحیانی نبودن این کتاب از جمله ویژگی هایی هستند که به نظر مولف می توانند در تفسیر و فهم کتاب موثر باشند. در فصل پنجم با عنوان ایمان، تاریخ و وحی بر سرشت تاریخی دین مسیحی و شناخت خدا در جریان حوادث تاریخی تاکید شده است. فصل ششم به بررسی ایمان، خدا و جهان طبیعت اختصاص دارد. به باور مولف، جدا انگاری حوزه علم و دین علیرغم جاذبه های خاصی که دارد قابل فاع نیست. فصل هفتم به خدا و صفات او اختصاص دارد. در این فصل مولف ضمن تاکید بر عدم تناهی و تصور ناپذیری و شایستگی کامل خداوند برای پرستش یاد آور می شود که خداوند از عالی ترین مرتبه وجود، ارزش و عقلانیت برخوردار و به همین دلیل موجودی شخصی است. در فصل هشتم به بررسی دلایل و براهین مختلف اثبات وجود خدا می پردازد. در فصل نهم با عنوان ایمان، مرگ و جاودانگی، از مرگ آگاهی، ماهیت مرگ و دو نوع جاودانگی سخن گفته است. نوع اول جاودانگی شخصی: یعنی این که انسان پس از مرگ به صورت فاعل خودآگاه به حیات خویش ادامه می دهد و جاودانگی عینی یعنی تجربیاتی که لحظه به لحظه وجود ما را شکل می دهند. و در فصل دهم و یازدهم به مباحثی همچون ایمان،عمل، تجربه و زبان دینی بحث می کند.

استاد

• سید محمود موسوی

  دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام