چکیده

کارل ریموند پوپر، فیلسوف اتریشی ـ بریتانیایی (۱۹۹۴ – ۱۹۰۲) یکی از نامدارترین فیلسوفان علم و سیاست در قرن بیستم بود که افکار او در دوره حیات او مورد توجه و بحث و نقد فراوان قرار گرفت و هم به اعتقاد بسیاری، در ایجاد تغییر و تحولات سیاسی اوائل هزاره سوم میلادی در کشورهای آسیای میانه و کشورهای جدا شده از شوروی سابق نیز بسیار مؤثر واقع شد. از سویی دیگر اذعان برخی حاکمان و سیاستمداران بزرگ غربی مبنی بر این که چیزهای فراوانی از او آموخته اند و نیز نقش آثار فلسفه علم او در پیشرفت دانشمندان صاحب نامی چون پیتر مداوار، جان اکلز، هرمان باندی و ... باعث ضرورت مضاعف توجه به افکار و آثار پوپر می شود. تأثیر او در سیاست انگلستان و کشورهای اروپایی و آمریکایی آنقدر زیاد بود که روزنامه های انگلیسی به او لقب «فرد کابینه ساز» دادند و نیز ا فکار او درباره ضرورت اصلاحات بنیادی تدریجی و حتی الامکان بدون خشونت و مبتنی بر مبانی لیبرالیسم و سکولاریسم، الهام بخش فعالیت های سیاسی و براندازی نرم یا به اصطلاح رنگی و تدریجی توسط مراکزی مثل بنیاد جورج سورس شد. نوشتار حاضر متن رساله دکترای نگارنده در رشته مدرسی معارف – گرایش مباین نظری بوده که در تابستان ۱۳۹۰ دردانشگاه باقرالعلوم علیه السلام دفاع و تأیید شد. نویسنده در این تحقیق در مقام نقد آرای کارل پوپر برمیآید و به همین دلیل در فصل های انتقادی تنها به عیب های اندیشه او پرداخته است. نویسنده معتقد است به خاطر ارتباط منسجمی که مؤلفه های اندیشه پوپر دارد و ابتناء علوم سیاسی و اجتماعی او بر مبادی فلسفی معرفت شناختی و هستی شناختی او با تزلزل در اندیشه های معرفتی پوپر، کل نظام سیاسی و اجتماعی او مبتنی بر مؤلفه های جامعه باز دچار تزلزل گردد. در این تحقیق، نخست به بررسی و تحلیل جامعه باز و جامعه بسته و مؤلفه های آن دو پرداخته شده است. در بخش دوم فلسفه سیاسی و نظام سیاسی برخاسته از آن مؤلفه ها عرضه شده است و سپس در سومین بخش، مبادی فلسفی جامعه باز، طرح و مشروح نظریه جهان های سه گانه آن پرداخته شده است. در بخش پایانی و در ارتباط با تبیین جهان سوم پوپر، نظام معرفت شناسی او مبتنی بر روش ابطال پذیری و فلسفه علم او مبتنی بر ابطال گرایی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و سپس هندسه معرفتی پوپر و لوازم آن در فلسفه سیاسی و نظام اجتماعی مطلوب او یعنی جامعه لیبرال ـ دموکرات یا همان جامعه باز بر پایه مهندسی اجتماعی گام به گام و با حذف شرور و آلام و به روش خردورزی انتقادی مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است. این کتاب در سه بخش و سیزده فصل تنظیم و نوشته شده است: دیباچه، مقدمه، فصل اول: مؤلفه های جامعه باز و بسته، فصل دوم: ایستایی شناسی اجتماعی جامعه باز، فصل سوم: جامعه شناسی تغییر (پویایی شناسی)، فصل چهارم: مبانی اندیشه سیاسی پوپر، فصل پنجم: تلقی پوپر از لیبرالیسم، فصل ششم: دموکراسی در اندیشه سیاسی پوپر، فصل هفتم: مبانی هستی شناسی و معرفت شناسی جامعه باز، فصل هشتم: اصول هستی شناسی پوپر، فصل نهم: معرفت شناسی پوپر، فصل دهم: فلسفه علم پوپر، فصل یازدهم: نقد مبانی هستی شناختی جامعه باز، فصل دوازدهم: نقد نظام سیاسی متناسب با جامعه باز و فصل سیزدهم: نقد نظریه جامعه باز.

دانش آموخته

• مهدی ایمانی مقدم

  حجت‌الاسلام مهدی ایمانی مقدم، رئیس دفاتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های استان مرکزی