چکیده

«رضا‌خان و توسعۀ ایران» نوشته سید حسین فلاح‌زاده(-۱۳۴۲)، پژوهشگر تاریخ معاصر است و به بررسی توسعه در دوره رضاخان می‌پردازد. عصر پهلوی اول که به دنبال کودتای ۱۲۹۹ش آغاز و چند سال بعد با کنار زدن قاجاریه و تأسیس سلسله پهلوی تحقق یافت از جهات گوناگون قابل بررسی است. این کتاب کوشیده است تا ضمن معرفی اقدامات انجام گرفته در حوزه‌های گوناگون در دوره مذکور، نسبت آنها را با مقوله توسعه سنجیده و همچنین با معرفی انواع رویکردها به توسعه‌، نوع رویکرد اتخاذ شده در عصر پهلوی اول به توسعه را بررسی کند. درباره عصر پهلوی اول به نظر می‌رسد دو دیدگاه در بین نویسندگان وجود دارد. یک دیدگاه که متأثر از عصر پیشین بوده و به گونه‌ای دیدگاهی وابسته به رژیم گذشته است، از عصر رضاخان به عنوان دوره‌ای با شکوه و عظمت یاد می‌کند؛ دوره‌ای که گویا سراسر عصر ترقی و پیشرفت و نو شدن بوده است. دیدگاه دوم، درست صددرصد در نقطۀ مقابل دیدگاه اول است. بر اساس این دیدگاه، رژیم رضاخان رژیمی صددرصد وابسته، فاسد و غیرمشروع بوده است و در سراسر عمر خود هیچ‌گونه قدم مثبت و اقدام مفیدی در جهت پیشرفت و ترقی این سرزمین بر نداشته است. فصل اول این کتاب، به مباحث نظری و تعریف مفاهیم برجسته اختصاص دارد. در آن فصل ضمن تعریف توسعه و بیان تاریخچه آن، رویکردهای عمده توسعه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در فصل دوم به پیشینۀ توسعه در ایران پیش از عصر پهلوی اول با تکیه بر عصر قاجاریه پرداخته شده است. فصل سوم کتاب، به معرفی اجمالی رضاخان و چگونگی روی کارآمدن او می‌پردازد. فصل چهارم به بعد، به بررسی محورهای توسعه در عصر رضاخان مربوط می‌شود. فصل چهارم درباره توسعۀ سیاسی است. پس از آن، فصول پنجم و ششم به ترتیب به بررسی توسعه فرهنگی اجتماعی و توسعه اقتصادی دردوره مذکور پرداخته‌اند.

استاد

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام