چکیده

در این کتاب با محوریت جایگاه حضرت امام خمینی (ره) به عنوان نظریه پرداز اصلی انقلاب اسلامی و با واکاوی مبانی نظری و فلسفی عرفانی ایشان تلاش شده است تا زمینه لازم برای یکی از ضروری ترین و در عین حال مغفول ترین نیازها و چالشهای فکری، یعنی فهم و تبیین دقیق و علمی - فلسفی انقلاب اسلامی و درک دلالتها و پیامهای متنوع و تودرتوی حکمی، معنوی سیاسی و اجتماعی آن فراهم شود. ه گزارش خبرنگار مهر، این کتاب، علاوه بر مقدمه چاپ دوم، پیشگفتار و مقدمه چاپ اول دارای گفتارهای مختلفی است. آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی، ماهیت، ضرورت و ارکان نقد در جمهوری اسلامی، تبیین فلسفی انقلاب اسلامی براساس حکمت متعالیه، مبانی و قلمرو احیاگری دینی امام خمینی(ره)، ربط دو گفتمان مشروطه و انقلاب اسلامی، مردم سالاری دینی به مثابه فلسفه سیاسی نوظهور، معناداری مردم سالاری دینی ازجمله گفتارهای این اثر است. آزادی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، دموکراسی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، استقلال سیاسی دستاورد بی شائبه ما و لزوم بسط آزادی، بایسته های اصول گرایی خلاق و انتقادی، جنبش حزب الله بسط یافته انقلاب اسلامی و ضمیمه گفتار سوم و ضمیمه گفتار دوازدهم از دیگر بخش های این کتاب است. دکتر افروغ در بخشی از مقدمه چاپ دوم این اثر نوشته است: بدون تردید انقلاب اسلامی با صبغه و جوهره فلسفی، عرفانی و کلامی ـ فقهی خود بی نظیرترین پدیده معاصر محسوب می شود که علاوه بر وجه منحصر به فرد الهی و معنوی آن، به تعبیری در برگیرنده و بسط دو انقلاب آزادی خواهانه فرانسه و مساوات طلبانه روسیه است. این انقلاب مترصد است تا به سه نیاز همیشگی بشر یعنی آزادی، عدالت و معنویت پاسخی جامع، همزمان و هماهنگ دهد. حال این جامعیت چه مربوط به قرائتی خاص از اسلام باشد که امام راحل(ره) طلایه دار آن بود و چه مربوط به بهره گیری از اتفاق و تجارب دو انقلاب مزبور و نهضت های ماقبل انقلاب اسلامی در ایران، قدر مسلم آن است که این انقلاب و لایه های چهارگانه مرتبط آن یعنی کل گرایی توحیدی، آموزه های اسلامی و عدالت طلبانه آن، شعارهای استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی و تبلور قانونی آن در قالب قانون اساسی، بیانگر این جامع نگری است. وی در بخش دیگری از مقدمه در معرفی گفتارهای این اثر آورده است: در چاپ دوم و به منظور بسط و روشنتر شدن وجه صدرایی و ناثنویت گرایی یا کل گرایی توحیدی و منبسط انقلاب اسلامی و در ادامه گفتار تبیین فلسفی انقلاب اسلامی براساس حکمت متعالیه، گفت‌وگویی زمان بر، مستند و همراه با ارجاعات به یکی از نشریات قم، که در واقع تنها شکل گفت‌وگویی این کتاب است و می تواند پاسخگوی بسیاری از سؤال‌های مطرح در این خصوص باشد را در بخش ضمیمه اضافه کرده ام. حُسن این ضمیمه این است که در قالب گفت‌وگویی صورت گرفته که یک طرف آن معرف دیدگاهی است که نظریه پرداز اصلی انقلاب، آنرا در سیره نظری و عملی خود به چالش کشیده است و منشو روحانیت ایشان سند گویایی در این زمینه است. طرفی که در صورت عدم هوشیاری دگر بار سر باز خواهد زد و رخ عیان خواهد کرد، اگر نگوئیم که سر باز زده و رخ عیان کرده و حکمت حکومت را با چالش رو به رو کرده است، البته در زمینه بحث مورد نظر ما، این نتیجه گیری مفهومی، هیچ تعریضی به شخصیت قائلان این دیدگاه ندارد. اشخاص، محترم اما دیدگاه قابل نقد است. در گفتار مبانی و قلمرو احیاگری امام خمینی(ره) کوشیده ایم تا بر پایه هستی شناسی یا حکمت صدرایی و با اعتراف به نوآوری ها و ابتکارات و انبساط تفکر صدرایی از سوی امام(ره) و با مرور بر مفهوم احیا و احیاگری، مبانی و ارکان اساسی احیاگری دینی و قلمرو آن تحلیل شود. در گفتار مردم سالاری دینی به مثابه فلسفه سیاسی نوظهور که یکی از دغدغه های دیرینه بنده بوده است، تلاش شده است تا از منظر فلسفه سیاسی و واکاوری انتقادی دموکراسی و تئوکراسی، درکی از فلسفه سیاسی مردم سالاری دینی به دست آید. با پذیرش قدر متیقن حقوق مردم و اختیارات محدود و تعریف شده دولت و سازوکارهای نظارتی مصرح در لیبرال دموکراسی و توجه تئوکراسی به فضیلت ها و جایگزینی حاکمیت خدا به جای حاکمیت انسان در وجه ایجابی، تلاش شده است تا ویژگی ها و مؤلفه های مردم سالاری دینی احصا گردد. در پشت روی جلد این اثر به قلم مؤلف آمده است: درست است که جمهوری اسلامی بر پایه مخالفت مبنایی یا جدایی دین و اخلاق از سیاست و یا به عبارتی سکولاریسم شکل گرفته و منادی با پیوند دین و اخلاق با سیاست است، اما خطری که نظام برخاسته از آرمان های متعالی و زمینه های مستعد فرهنگی و تاریخی را تهدید می کند، سیاسی شدن دین و اخلاق، ابزارگرایی دینی و یا به عبارتی ماکیاولیسم مذهبی است. کتاب "انقلاب اسلامی و مبانی بازتولید آن" با اضافات و ویرایش جدید تألیف دکتر عماد افروغ به همت انتشارات سوره مهر(وابسته به حوزه هنری) به شمارگان 2500 نسخه و بهای 86000 ریال منتشر شد. کارهایی که نویسنده انجام داده، موضوعات متنوعی دارد و عمدتاً تلاش در جهت تبیین و تئوریزه کردن انقلاب اسلامی بوده است. وی از انقلاب اسلامی با عنوان انقلاب صدرایی یاد کرده و در این کتاب به مقایسه انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی هم پرداخته و در نهایت برداشت تازه ای از علل موفقیت و شکست انقلاب مشروطه ارائه کرده است. موضوع کتاب در قالب 15 گفتار تنظیم شده است. دو گفتار اول به طور عمده ناظر بر آسیب شناسی و ضرورت ارکان و مبانی نقد جمهوری اسلامی به منظور بازتولید انقلاب اسلامی است. فصلهای سوم تا هفتم معطوف به ارائه تبیینی علمی و فلسفی بر اساس روش شناسی رئالیسم از انقلاب اسلامی است. فصلهای هشتم تا یازدهم کتاب با محوریت اندیشه سیاسی امام (ره) ناظر به مفاهیم مشروعیت، مردم سالاری دینی و آزادی و دموکراسی (مردم سالاری) است. فصلهای دوازدهم و سیزدهم اشاره به برخی دستاوردها و ضعفها دارد و در نهایت در قالب فصلهای چهاردهم و پانزدهم به دو بحث فکری و اجتماعی انقلاب اسلامی یعنی جریان نوظهور اصول گرایی خلاق و انتقادی و جنبش حزب الله اشاره شده است.

استاد

• عماد افروغ

  عماد افروغ (زاده ۱۳۳۶ در شیراز) نویسنده، جامعه‌شناس و نظریه‌پرداز علوم اجتماعی است. او نمایندهٔ مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در دورهٔ هفتم و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس بود. استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی / عضو هیات امنای دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام