چکیده

امروزه به سبب رواج نگرش های انتقادی، نگاه های درجه دوم، تردید در مبانی و پیش فرض های که خصلت و ویژگی تفکر معاصر غربی و ره آورد مدرنیته است، بسیاری از مبانی و پیش فرض های دینی، موضوع تامل فلسفی و انتقادی قرار گرفته و باورهای دینی در مورد وحی و نبوت و نقش هدایتی دین در شکل دهی حیات اجتماعی بشر به چالش کشیده شده است. این پرسش ها و چالش ها ایجاب می کند که تبیین عقاید اسلامی در حوزه وحی و نبوت و نحوه حیات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی ، با عطف توجه به این تاملات و چالش های نوپدید همراه باشد. نوشته حاضر می کوشد در قلمرو مباحث مربوط به فلسفه نبوت و وحی شناسی و قرآن شناسی نیم نگاهی به این چالش ها و تردیدها داشته باشد و مباحث را به گونه ای طرح نماید که ضمن روشنگری نسبت به معارف اصیل دینی در این زمینه، پاسخ های صریح به برخی شبهات اساسی ارائه شود. همچنان که در بخش سوم به شکل گسترده تری به نظریه سیاسی اسلام می پردازد و به شکل مستدل از نحوه حضور دین در سامان حیات اجتماعی و امکان بهره مندی از ظرفیت هدایتی دین در شکل دهی مناسبات اجتماعی دفاع می کند و تبیینی تفصیلی از نظریه سیاسی شیعه بر محور ولایت فقیه عرضه می دارد. این بخش نیز همانند بخش مربوط به وحی شناسی و راهنماشناسی به ادله و نقدهای منکرین حکومت دینی و مدافعان جداسازی نقش دین از عرصه عمومی و حیات جمعی توجه کرده است. کتاب حاضر که به عنوان کتاب درسی اندیشه اسلامی ۲ دانشجویان تدوین و نگاشته شده است به بررسی مسایل مهم مربوط به اندیشه سیاسی اسلام می پردازد. در ابتدای این اثر کلیاتی در مورد معرفت دینی و دینداری ارایه شده و پس از آن پیامدهای معرفتی مدرنیته و سکولاریسم، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. آن گاه چالش مهم مسلمانان با مقوله مدرنیته بیان شده و ظهور بنیادگرایی اسلامی و سلفی گری و تقابل آن با نوگرایی دینی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در بخش بعدی کتاب نویسنده تحلیلی از ماهیت وحی و نبوت و فلسفه آن دو ارایه نموده و ضمن بررسی مفهوم و چرایی ختم نبوت، نسبت بین دین و حکومت و مشروعیت تفکرات سیاسی در اسلام را بررسی نموده و مبانی حکومت دینی در عصر غیبت معصومین(ع) را تبیین نموده است. نویسنده در ادامه به بررسی ادله فقهی و سیاسی مشروعیت حکومت ولایت فقیه پرداخته و شرایط رهبر و ولی فقیه برای احراز مسند حکومت را بیان نموده و پرسش ها و ابهاماتی را در این زمینه پاسخ داده است. نویسنده در کتاب پیش‌رو کوشیده است تا دست‌کم پاره‌ای از جوانب دین‌شناسی را در عرصه پیامبری و امامت و حکومت مورد بررسی و کاوش قرار دهد. در واقع در این اثر کوشش شده است تا مدلی از اسلام‌شناسی تحقیقی در عرصه اندیشه سیاسی عرضه شود. همچنین در کنار بیان دیدگاه اسلام در عرصه‌های یاد شده، دیدگاه‌های رقیب را نیز مورد ارزیابی و نقادی قرار داده است.

استاد

• احمد واعظی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام / رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم / عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی